Trauma relacyjna a ciało w stanie alarmu – jak przewlekły stres wywołuje niskopoziomowy stan zapalny

Trauma relacyjna to doświadczenie psychiczne, które powstaje nie w wyniku jednego dramatycznego wydarzenia, lecz w wyniku powtarzających się, bolesnych doświadczeń w relacjach – najczęściej z osobami bliskimi lub znaczącymi emocjonalnie. Może dotyczyć dzieciństwa, ale również dorosłości, gdy relacje są źródłem chronicznego napięcia, braku poczucia bezpieczeństwa czy emocjonalnego zaniedbania.

W ostatnich latach coraz częściej mówi się o tym, że trauma nie kończy się w psychice – żyje również w ciele. Przewlekły stres emocjonalny, będący jednym z następstw traumy relacyjnej, uruchamia mechanizmy biologiczne, które mogą prowadzić do tzw. niskopoziomowego stanu zapalnego (ang. low-grade inflammation). To cichy, długotrwały proces, który nie daje spektakularnych objawów, ale z biegiem czasu wpływa na funkcjonowanie całego organizmu.

Trauma - ciało w trybie przetrwania

W doświadczeniu traumy relacyjnej układ nerwowy przez długi czas pozostaje w stanie wzmożonej czujności. Organizm interpretuje codzienne bodźce jako potencjalne zagrożenie – nawet wtedy, gdy realne niebezpieczeństwo już minęło. W rezultacie układ współczulny („walcz lub uciekaj”) jest ciągle aktywny, a poziom hormonów stresu – takich jak kortyzol i adrenalina – utrzymuje się na podwyższonym poziomie.

Ten długotrwały stan pobudzenia sprawia, że ciało „zapomina”, jak wrócić do równowagi. Dochodzi do deregulacji osi podwzgórze–przysadka–nadnercza (HPA), a komórki układu odpornościowego zaczynają reagować tak, jakby w organizmie toczyła się infekcja. Pojawia się przewlekły, niskopoziomowy stan zapalny, który nie ma charakteru infekcyjnego, ale podtrzymuje napięcie i zmęczenie.

Jak stres emocjonalny wpływa na ciało?

Badania wskazują, że długotrwały stres i trauma mogą prowadzić do podwyższonego poziomu markerów zapalnych, takich jak CRP (białko C-reaktywne), interleukina-6 (IL-6) czy TNF-α.To z kolei wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wielu chorób somatycznych:

• zaburzeń snu,

• obniżonej odporności,

• problemów trawiennych,

• dolegliwości bólowych o niejasnym pochodzeniu,

• chorób sercowo-naczyniowych,

• a nawet depresji i zaburzeń lękowych.

W ten sposób ciało staje się nośnikiem historii emocjonalnych, których umysł nie był w stanie w pełni przetworzyć.

Powrót do regulacji – leczenie od ciała i emocji

Proces zdrowienia po traumie relacyjnej wymaga przywrócenia równowagi między ciałem, emocjami i układem nerwowym. Pomocne są tu zarówno terapie ukierunkowane na doświadczenie ciała (np. Somatic Experiencing, terapia sensomotoryczna), jak i psychoterapia relacyjna, która pozwala odbudować poczucie bezpieczeństwa w kontakcie z drugim człowiekiem.

Ważne elementy regulacji to także:

• regularny, spokojny ruch (np. spacery, joga, taniec w uważności),

• oddech i uważność na ciało,

• zdrowe relacje i wsparcie emocjonalne,

• odpowiedni sen i odżywianie wspierające układ nerwowy (np. dieta bogata w kwasy omega-3, magnez, witaminy z grupy B).

Zdrowienie to proces powolny, ale realny. Kiedy układ nerwowy odzyskuje zdolność do wyciszenia, ciało może przestać „walczyć” – a niskopoziomowy stan zapalny zaczyna się obniżać.

Trauma relacyjna to nie tylko emocjonalna rana – to również fizjologiczny ślad chronicznego stresu zapisanego w ciele. Zrozumienie tego połączenia pozwala lepiej zadbać o siebie – nie tylko psychicznie, ale i biologicznie. Uzdrowienie wymaga cierpliwości, współczucia wobec siebie i pracy ukierunkowanej na odzyskanie wewnętrznego poczucia bezpieczeństwa.

Zapraszam do indywidualnych konsultacji.

Bibliografia

1. Mate, G. (2023). Kiedy ciało mówi nie. Koszty ukrytego stresu. Wydawnictwo Czarna Owca.

2. Ogden, P., Fisher, J. (2020). Terapia sensomotoryczna. Interwencje ukierunkowane na ciało w leczeniu traumy. Wydawnictwo UJ.

3. van der Kolk, B. A. (2022). Strach ucieleśniony. Mózg, umysł i ciało w terapii traumy. Wydawnictwo Czarna Owca.

4. Sapolsky, R. M. (2020). Dlaczego zebry nie mają wrzodów. Psychofizjologia stresu. Wydawnictwo Naukowe PWN.

5. Siegel, D. J. (2019). Psychowzroczność. Nowa nauka osobistej transformacji. Wydawnictwo MiND.