Czy terapeuta powinien chwalić pacjenta? O „zdrowych komplementach” w terapii – kiedy pomagają, a kiedy przeszkadzają?

W codziennym życiu komplementy wydają się proste: mogą poprawić humor, dodać pewności siebie, czasem pogłębić relację. Ale w gabinecie terapeutycznym nic nie jest takie „po prostu”.

Każde słowo terapeuty jest interwencją mającą potencjał wpływania na proces zmiany, relację terapeutyczną oraz na to, jak klient rozumie siebie i swoje doświadczenia.

Dlatego pytanie: „Czy terapeuta może mówić komplementy pacjentowi?” jest jednym z częściej pojawiających się we współczesnej psychoterapii.

Odpowiedź brzmi: tak — terapeuta może komplementować, ale tylko w sposób świadomy, profesjonalny i służący terapii. A to oznacza coś zupełnie innego niż zwykłe pochwały znane z codziennych relacji.

Dlaczego komplement terapeuty to nie „pochwała”?

W relacji terapeutycznej komplement nie ma służyć podnoszeniu nastroju czy wzmacnianiu więzi w sposób towarzyski. Jest formą interwencji — strukturą psychologiczną, która może:

• budować motywację do zmiany,

• wzmacniać zdrowe zachowania i strategie radzenia sobie,

• urealniać pozytywny, bardziej zbalansowany obraz siebie,

• wspierać proces korektywnego doświadczenia relacyjnego,

• pomagać klientowi zauważyć własne zasoby, postępy i wysiłek.

  
  

Dobrze użyty komplement nie idealizuje i nie uzależnia pacjenta od aprobaty terapeuty, ale odkrywa coś ważnego o kliencie, czego ten często nie widzi.

Jak terapeuta może chwalić „zdrowo”?

Najbardziej pomocne są komplementy:

✔️ opisowe – odnoszą się do faktów i obserwacji,

✔️ konkretne – mówią o zachowaniu lub wysiłku,

✔️ zorientowane na proces – pokazują, jak klient pracuje,

✔️ nienadmierne – wzmacniają, ale nie idealizują,

✔️ służące terapii, a nie relacji jako takiej.

Przykłady:

• „Widzę, jak wiele odwagi wymagało od Ciebie powiedzenie tego dzisiaj.”

• „To ważny krok, który zrobiłaś – nazwałaś jasno swoje potrzeby.”

• „Zauważyłem, że mimo trudności wykonałeś ćwiczenie i to pokazuje Twoją determinację.”

  
  

Nie chodzi o „jesteś świetna”, ale o:„To, co zrobiłaś, jest ważne i ja to widzę.”

W których nurtach terapeutycznych komplementy są częścią pracy?

1. Podejście humanistyczne

Terapeuta jest autentyczny, ciepły i wspierający. Komplement może być wyrazem kongruencji – szczerego kontaktu terapeuty z klientem.Przykład: „Widzę, jak wiele pracy wkładasz w tę zmianę, to naprawdę robi wrażenie.”

2. Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach (TSR/SFBT)

Komplementy są oficjalnie jedną z technik pracy. Wzmacniają zasoby i motywację.Przykład: „To bardzo trafna obserwacja – pokazuje Twoją uważność.”

3. Terapia poznawczo-behawioralna (CBT)

Pochwały są elementem wzmacniania adaptacyjnych zachowań i pracy nad samooceną.

Przykład: „To, że wykonałeś ekspozycję mimo lęku, to duży krok naprzód.”

4. ACT (Terapia akceptacji i zaangażowania)

Komplement wzmacnia działania zgodne z wartościami.

Przykład: „To było odważne i zgodne z tym, co dla Ciebie ważne.”

5. Terapia schematów

Ciepłe, wzmacniające komunikaty są częścią ograniczonego rodzicielstwa i budowania korektywnego doświadczenia.

Przykład: „Zasługujesz na szacunek – i widzę, że robisz krok, żeby o niego zadbać.”

6. Terapia oparta na współczuciu (CFT)

Komplementy wspierają rozwój współczującego samodialogu.

Przykład: „To piękny przykład Twojej życzliwości wobec siebie.”

7. Terapie psychodynamiczne

Stosowane ostrożniej, aby nie zaburzać analizy przeniesienia, ale terapeuta może dać walidujący, wzmacniający komentarz.

Przykład: „Widzę, że w tym tygodniu wkładał Pan dużo wysiłku w tę pracę.”

Kiedy komplementy mogą zaszkodzić?

• gdy pacjent ma silną potrzebę aprobaty lub problemy z granicami,

• gdy komplement dotyczy wyglądu,

• gdy wzmacnia zależność od terapeuty,

• gdy terapeuta używa komplementów, aby być „lubianym”,

• w klasycznej terapii analitycznej — mogą zakłócać materiał do pracy z przeniesieniem.

  
  

W takiej sytuacji komplement może nie wzmacniać, ale zaburzać proces, odciągając uwagę od doświadczenia klienta.

---

Terapeuta może i powinien czasem komplementować — ale nigdy przypadkowo.

To narzędzie, które ma pomagać klientowi dostrzec własne zasoby, wysiłek, zmianę i potencjał. W wielu podejściach to wręcz jedna z technik budowania motywacji czy korektywnego doświadczenia.

Kluczowe pytanie brzmi nie: „Czy mogę coś miłego powiedzieć klientowi?”, lecz: „Czy to, co zamierzam powiedzieć, będzie leczyć?”

Bibliografia

• de Shazer, S., Dolan, Y. (2012). Terapia Skoncentrowana na Rozwiązaniach. Warszawa: PTP.

• Young, J., Klosko, J., Weishaar, M. (2014). Terapia schematów: przewodnik praktyka. Kraków: WUJ.

• Hayes, S. C., Strosahl, K., Wilson, K. (2013). ACT. Terapia akceptacji i zaangażowania. Warszawa: PWN.

• Gilbert, P. (2015). Trening współczucia. Gdańsk: GWP.

• Beck, J. (2012). Terapia poznawczo-behawioralna. Podstawy i zagadnienia zaawansowane. Warszawa: PWN.

• Rogers, C. (2012). Sposób bycia. Poznań: Rebis.

• McWilliams, N. (2019). Diagnoza psychoanalityczna. Kraków: WUJ.