Efekt adaptacji hedonistycznej: Dlaczego szczęście nie trwa wiecznie?

Szczęście

Wielu z nas zna to uczucie: po spełnieniu ważnego marzenia – zdobyciu wymarzonej pracy, zakupie nowego mieszkania, czy wygranej w loterii – czujemy ekscytację i szczęście. Jednak z biegiem czasu emocje słabną, a radość staje się tłem codzienności. To zjawisko nie jest przypadkowe – psychologia nazywa je efektem adaptacji hedonistycznej (ang. hedonic adaptation).

W tym wpisie przybliżę, czym jest ten efekt, jakie niesie konsekwencje dla naszego życia emocjonalnego i jak możemy świadomie przeciwdziałać jego negatywnym skutkom.

Czym jest adaptacja hedonistyczna?

Adaptacja hedonistyczna to psychologiczne zjawisko, które polega na tym, że po doświadczeniu intensywnych emocji – zarówno pozytywnych, jak i negatywnych – nasz poziom szczęścia lub zadowolenia z życia wraca z czasem do indywidualnego „punktu bazowego” (Diener, Lucas & Scollon, 2006). Innymi słowy: nawet gdy zdarza się coś niezwykle przyjemnego, nasze emocje stopniowo się normalizują.

Mechanizm ten jest silnie związany z naszą zdolnością do przystosowania się. Adaptacja pozwala nam radzić sobie z trudnościami, ale też sprawia, że trwałe szczęście wydaje się trudne do osiągnięcia. Pozytywne zmiany – jak podwyżka czy nowy związek – po pewnym czasie przestają przynosić taką samą radość jak na początku.

Skutki w życiu codziennym obniżenia poczucia szczęścia

Efekt adaptacji hedonistycznej może prowadzić do tzw. „wyścigu szczurów” – nieustannego dążenia do coraz większych osiągnięć, zakupów, sukcesów, które mają „przywrócić” poczucie szczęścia. Niestety, taka strategia często okazuje się krótkoterminowa i nieskuteczna.

Z drugiej strony, adaptacja działa także w kontekście trudnych wydarzeń. Osoby, które doświadczyły utraty zdrowia, pracy czy relacji, często po czasie odzyskują równowagę i odczuwają względne zadowolenie z życia (Lyubomirsky, 2007).

Szczęście znika. Jak przeciwdziałać adaptacji hedonistycznej?

Choć adaptacja hedonistyczna jest naturalnym procesem, istnieją sposoby, aby częściowo ją spowolnić lub zmodyfikować:

1. Praktykowanie wdzięczności a poczucie szczęścia

Regularne zauważanie tego, co mamy, może utrwalać pozytywne doświadczenia i pomagać w czerpaniu satysfakcji z codzienności (Emmons & McCullough, 2003).

2. Uważność i obecność tu i teraz

Mindfulness uczy nas zatrzymywania się i zauważania chwili obecnej – zamiast ciągłego gonienia za „więcej”.

3. Celowe różnicowanie doświadczeń

Nawet drobne zmiany w rutynie (np. spacer inną trasą, inna forma relaksu) mogą sprawić, że dane doświadczenie będzie dłużej przynosić przyjemność.

4. Zaangażowanie w działania zgodne z wartościami

Badania pokazują, że trwałe poczucie dobrostanu częściej wynika z zaangażowania w sensowne aktywności niż z dążenia do przyjemności per se (Seligman, 2011).

Efekt adaptacji hedonistycznej przypomina nam, że szczęście nie leży wyłącznie w tym, co zdobywamy, ale w tym, jak przeżywamy codzienność. Świadomość tego mechanizmu może pomóc w bardziej realistycznym i zrównoważonym podejściu do życia – nie po to, by rezygnować z marzeń, ale by umieć doceniać to, co już jest.

Jeśli potrzebujesz skonsultować to zagadnienie indywidualne, zapraszam do kontaktu.

Bibliografia

• Diener, E., Lucas, R. E., & Scollon, C. N. (2006). Beyond the hedonic treadmill: Revising the adaptation theory of well-being. American Psychologist, 61(4), 305–314.

• Emmons, R. A., & McCullough, M. E. (2003). Counting blessings versus burdens: An experimental investigation of gratitude and subjective well-being in daily life. Journal of Personality and Social Psychology, 84(2), 377–389.

• Lyubomirsky, S. (2007). Wybierz szczęście. Naukowe metody budowania życia, jakiego pragniesz. Warszawa: Wydawnictwo Media Rodzina.

• Seligman, M. E. P. (2011). Pełnia życia. Nowe spojrzenie na kwestię szczęścia i dobrego życia. Poznań: Media Rodzina.