Dlaczego myśli i emocje wpływają na nasze zachowanie? Jak to się dzieje?

Każdego dnia podejmujemy dziesiątki, jeśli nie setki decyzji. Niektóre są spontaniczne, inne przemyślane. Czasami reagujemy impulsywnie, innym razem wycofujemy się z działania. Co za tym stoi? W dużej mierze — nasze myśli i emocje. Ale dlaczego właściwie wpływają one na nasze zachowanie? Jak to się dzieje?

Psychologiczne wyjaśnienie: myśli → emocje → zachowanie

Współczesna psychologia, zwłaszcza nurt poznawczo-behawioralny, zakłada, że nasze myśli (interpretacje, przekonania) wpływają na to, co czujemy, a emocje — wpływają na nasze działania.

Przykład:

Dwie osoby otrzymują tę samą informację: „Nie dostałeś awansu”.

• Osoba A myśli: „Jestem bezwartościowy/a. Nigdy mi się nie uda.” → czuje smutek, zniechęcenie → wycofuje się z dalszych starań.

• Osoba B myśli: „To trudne, ale mogę wyciągnąć wnioski i spróbować jeszcze raz.” → czuje mobilizację → planuje dalsze działania.

Te same okoliczności, inne myśli – a co za tym idzie, inne emocje i inne zachowanie.

Emocje jako „wewnętrzne sygnały działania”

Emocje są naturalną reakcją organizmu, która informuje nas o tym, co jest ważne lub zagrażające.

• Strach mobilizuje do ucieczki lub unikania.

• Złość może prowadzić do konfrontacji lub obrony granic.

• Smutek sygnalizuje stratę i może prowadzić do wycofania i refleksji.

• Radość skłania do kontaktu i działania.

Emocje nie „dzieją się same z siebie” — są ściśle powiązane z tym, jak interpretujemy rzeczywistość.

Skąd biorą się nasze myśli?

Nasze myśli wynikają z:

• doświadczeń życiowych,

• przekonań nabytych w dzieciństwie,

• schematów poznawczych, które organizują sposób postrzegania siebie, innych i świata.

Czasem te schematy są pomocne, ale bywa też, że prowadzą do zniekształceń poznawczych (np. katastrofizowania, czytania w myślach innych), które z kolei wywołują trudne emocje i nieadaptacyjne zachowania.

Koło wzajemnego wpływu: myśli–emocje–zachowanie

Psychoterapia często pracuje w oparciu o tzw. model poznawczy, który pokazuje, jak:

• myśli wpływają na emocje,

• emocje wpływają na zachowanie,

• zachowanie wzmacnia lub osłabia dane przekonania.

Zrozumienie tego mechanizmu daje przestrzeń na zmianę — nawet jeśli nie możemy zmienić sytuacji, możemy zmienić sposób, w jaki ją interpretujemy.

To, co myślimy i czujemy, nie jest jedynie „w tle” naszych działań – to ich fundament. Zmieniając sposób myślenia i ucząc się rozumienia swoich emocji, zyskujemy wpływ na własne zachowania, decyzje i codzienne wybory.

Źródła:

1. Beck, A. T., Rush, A. J., Shaw, B. F., Emery, G. (2003). Terapia poznawcza depresji. Wydawnictwo Psychologiczne.

2. Burn, D. (2020). Radość życia. Pokonaj depresję bez leków. Media Rodzina.

3. Salkovskis, P. (red.) (2006). Terapia poznawczo-behawioralna w praktyce. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

4. Ellis, A. (2007). Racjonalna terapia zachowania. Wydawnictwo WAM.

5. Wojciszke, B. (2011). Psychologia społeczna. Wydawnictwo Naukowe Scholar.

6. Dryll, E., Cieślak, M. (red.) (2020). Emocje – mechanizmy, funkcje, znaczenie. Wydawnictwo Naukowe Scholar.