
Agresja jako efekt adaptacyjny
Ewolucyjnie agresja powstała w potrzebie unikania bólu fizycznego i ochrony ważnych do przetrwania dóbr. Dla człowieka jednym z takich dóbr jest akceptacja społeczna i przynależność do grupy. Te sprawy decydowały w przeszłości o przetrwaniu naszego gatunku, jak również poszczególnych jednostek.
Czy współczesny człowiek jest tak bardzo uzależniony od przynależności do grupy i faktycznie stale narażony na utratę ważnych dóbr? Warto się temu przyjrzeć przy wsparciu terapeuty. Być może działamy w trybie, który był adaptacyjny w dawnych dziejach naszego gatunku.
Ból fizyczny i ból emocjonalny
Badania neurobiologiczne potwierdzają, że wykluczenie społeczne, upokorzenia, poniżenie, naruszenie godności pobudzają te same obszary mózgu, które aktywują się w czasie odczuwania bólu fizycznego. Można określić, że ból psychiczny tak samo jest dokuczliwy, jak ból fizyczny.
Społeczne przyczyny agresji
Społeczne doświadczenia, które po przekroczeniu pewnego nasilenia mogą wywołać agresję, to naruszenie godności, niesprawiedliwa kara, brak więzi a także potrzeba ochrony tych więzi. Ponadto upokorzenie, odtrącenie, porzucenie, dyskryminacja, wyśmiewanie, pogarda, ubliżanie, wyszydzanie, szkalowanie, rozsiewanie plotek, cyberprzemoc. Na takie doznania każdy z nas może być narażony w domu, w pracy, w środowisku najbliższych osób. Mogą one stać się udziałem pojedynczych osób lub całych grup społecznych.
Błędne koło
Warto wykazać się dużą wnikliwością, aby zrozumieć własne reakcje oraz cierpliwością, żeby zrozumieć zachowania innych ludzi. Agresja może pojawić się w niejasnym kontekście, w niewłaściwym miejscu i czasie oraz może wybuchnąć nagle i w dodatku z nadmiernym natężeniem. Łatwo wtedy popaść w błędne koło, bo agresja rodzi agresję.
Funkcja komunikacyjna agresji
Agresja powinna mieć funkcję komunikacyjną o tym, że jednostka cierpi i nie jest gotowa tego dłużej znieść. Taka funkcja może być spełniona o ile obie strony są świadome tego mechanizmu. Świadomy dorosły może zrozumieć trudne zachowania dziecka lub innego dorosłego, jak również swoje własne i z powodzeniem nimi zarządzać. Dziecko z powodu małych doświadczeń i umysłowych możliwości bardzo często nie może zrozumieć swoich działań i ich skutków. Niestety podobny mechanizm działa u osób niedojrzałych emocjonalnie.
Agresja wyrażona w sposób komunikatywny staje się konstruktywna. Pomaga rozwiązywać problemy i zaspokajać ważne dla życia potrzeby.
Konsekwencje hamowania agresji
Błędem jest hamowanie agresji za wszelką cenę, chyba, że zagraża bezpieczeństwu. Trudności z wyrażaniem uzasadnionej agresji powodują przeładowanie ośrodków strachu w mózgu człowieka. To może w konsekwencji dać zaburzenia lękowe i depresyjne, które mogą objawiać się w różnych życiowych sytuacjach..
Osoby, które mają problem z adekwatnym wyrażaniem agresji często miewają problemy somatyczne.
Rozpoznawanie sytuacji wywołujących agresję
Warto zastanowić się, gdzie i kiedy można doświadczyć stanów, w których reaktywne stają się ośrodki bólu. Ból fizyczny pojawić się może podczas wszelkich naruszeń integralności ciała zaczynając od zabiegów medycznych, przez pobicia, po wypadki.
Dla mózgu, co warte jest dodatkowego podkreślenia, takim samym bólem będzie rana na ciele, jak również społeczne odtrącenie.
Jak radzić sobie z agresją swoją i innych
Warto przeciwdziałać sytuacjom, które uaktywniają odczuwanie bólu w mózgu. Agresja pozostanie niezbywalnym składnikiem życia ludzkiego. Pełni funkcję biologiczną. Informuje o zagrożeniu nietykalności cielesnej lub o zagrożeniu wykluczeniem społecznym. Człowiek odczuwa wtedy ból. Rozumienie mechanizmów, którym wszyscy podlegamy staję się najistotniejsze.
Jeśli chcesz podzielić się swoimi doświadczeniami, zapraszam do komentowania.
Jeśli potrzebujesz wsparcia terapeutycznego w tym zakresie zapraszam do kontaktu.
Źródło:
Bauer J. Granica bólu. O źródłach agresji i przemocy; wyd. Dobra Literatura; Słupsk 2015
Comments